Οι μεγαλύτερες ληστείες τέχνης του κόσμου: Από τη Βοστώνη μέχρι το Παρίσι
Πίσω από κάθε ληστεία έργου τέχνης κρύβεται μια παγκόσμια αγορά σκιών, όπου η αξία δεν μετριέται μόνο σε χρήμα, αλλά σε κύρος, μυστικότητα και εξουσία. Η παράνομη διακίνηση τέχνης αποτελεί σήμερα το τρίτο πιο επικερδές έγκλημα στον κόσμο μετά τα ναρκωτικά και το εμπόριο όπλων, σύμφωνα με την Interpol και την Europol. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο χάνονται ή κλέβονται πάνω από 50.000 έργα, με το συνολικό ύψος της «μαύρης αγοράς» να ξεπερνά τα 10 δισ. ευρώ.
Η «διάρρηξη των επτά λεπτών» στο Μουσείο του Λούβρου έφερε ξανά στο προσκήνιο ένα ερώτημα που απασχολεί συλλέκτες και αρχές εδώ και δεκαετίες: πόσο ασφαλής είναι πραγματικά η τέχνη;
Από τη Βοστώνη και το Άμστερνταμ μέχρι τη Δρέσδη, οι ιστορίες που ακολουθούν θυμίζουν κινηματογραφικά σενάρια μόνο που είναι απολύτως αληθινές.
Η πρώτη μεγάλη κλοπή του Λούβρου: Η Μόνα Λίζα (1911)
Πολύ πριν από τις σύγχρονες ληστείες, το ίδιο το Λούβρο είχε γίνει θέατρο ενός ιστορικού εγκλήματος. Τον Αύγουστο του 1911, ο Ιταλός υπάλληλος Βιντσέντσο Περούτζια έκλεψε τη «Μόνα Λίζα» του Λεονάρντο ντα Βίντσι, κρύβοντάς την κάτω από το παλτό του και βγαίνοντας ανενόχλητος από το μουσείο. Το αριστούργημα βρέθηκε δύο χρόνια αργότερα στη Φλωρεντία. Η υπόθεση έκανε τότε τη «Μόνα Λίζα» το διασημότερο έργο τέχνης στον κόσμο και άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο φυλάσσονται τα μουσεία.
Μουσείο Gardner, Βοστώνη (1990)
Δύο άνδρες μεταμφιεσμένοι σε αστυνομικούς εισήλθαν στο μουσείο Isabella Stewart Gardner, ακινητοποίησαν τους φρουρούς και αφαίρεσαν δεκατρία έργα ανεκτίμητης αξίας, ανάμεσά τους πίνακες των Ρέμπραντ, Βερμέερ και Ντεγκά. Η λεία, που εκτιμάται πάνω από 500 εκατ. δολάρια, δεν έχει βρεθεί ποτέ. Το μουσείο εξακολουθεί να κρατά άδεια τα πλαίσια στους τοίχους μια διαρκής υπενθύμιση της μεγαλύτερης ανεξιχνίαστης κλοπής τέχνης στην ιστορία.
Μουσείο Van Gogh, Άμστερνταμ (2002)
Μέσα σε μόλις τέσσερα λεπτά, δύο δράστες απέσπασαν τους πίνακες «Η Θάλασσα στη Σέβενινγκεν» και «Η Εκκλησία του Nuenen». Οι διαρρήκτες είχαν χαρτογραφήσει τα τυφλά σημεία του συστήματος ασφαλείας και διέφυγαν από την οροφή. Τα έργα βρέθηκαν δεκατέσσερα χρόνια αργότερα σε αποθήκη της ιταλικής Μαφίας στη Νάπολη.
Μουσείο Kunsthal, Ρότερνταμ (2012)
Επτά πίνακες, μεταξύ αυτών έργα των Πικάσο, Ματίς και Μονέ, εξαφανίστηκαν σε λιγότερο από πέντε λεπτά. Το κοινό σοκαρίστηκε όταν η μητέρα ενός εκ των δραστών δήλωσε πως τους έκαψε στο τζάκι της για να προστατεύσει τον γιο της ισχυρισμός που παραμένει ανεπιβεβαίωτος. Η υπόθεση έγινε αντικείμενο συζήτησης για τον ρόλο των οικογενειακών δεσμών και της φτώχειας στα εγκλήματα τέχνης.
Θησαυροφυλάκιο Green Vault, Δρέσδη (2019)
Διαρρήκτες έκοψαν τα κάγκελα, απενεργοποίησαν τα φώτα και μέσα σε λίγα λεπτά άρπαξαν διαμάντια και κοσμήματα αξίας άνω των 100 εκατ. ευρώ από ένα από τα αρχαιότερα θησαυροφυλάκια της Ευρώπης. Οι δράστες ανήκαν σε γνωστό εγκληματικό δίκτυο του Βερολίνου. Μέρος των κλοπιμαίων επεστράφη το 2023 μετά από πολυετείς διαπραγματεύσεις με τις αρχές, επιβεβαιώνοντας τη σύνδεση του οργανωμένου εγκλήματος με το κύκλωμα παράνομης τέχνης.
Η νέα γενιά των «ψηφιακών διαρρηκτών»
Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι οι σύγχρονες ληστείες δεν θυμίζουν πλέον ρομαντικές ιστορίες με φουλάρια και καμβάδες. Πρόκειται για υψηλής τεχνολογίας επιχειρήσεις, με χρήση drones, ανιχνευτών υπερύθρων, εργαλείων νυχτερινής όρασης και εκτεταμένων πληροφοριών από το Dark Web. Οι δράστες συχνά δεν επιδιώκουν να πουλήσουν τα έργα ολόκληρα, αλλά να αποσπάσουν πολύτιμους λίθους, να αλλοιώσουν τα ίχνη προέλευσης ή να τα διοχετεύσουν σε ιδιωτικές συλλογές μέσω ενδιάμεσων εμπόρων.
Σύμφωνα με έκθεση της Europol, το 70% των κλοπιμαίων εντοπίζεται σε λιγότερο από πέντε χώρες με το Βέλγιο, την Ολλανδία και την Ελβετία να αποτελούν βασικούς κόμβους μεταπώλησης.
Η διασύνδεση με το εμπόριο ναρκωτικών και τη χρηματοδότηση εγκληματικών οργανώσεων είναι πλέον τεκμηριωμένη: η τέχνη λειτουργεί ως ιδανικό μέσο ξεπλύματος χρήματος.
Η «διάρρηξη των επτά λεπτών» στο Λούβρο υπενθυμίζει ότι, ακόμη και στα πλέον θωρακισμένα μουσεία, η τέχνη παραμένει ευάλωτη. Για τους ειδικούς, κάθε ληστεία τέχνης δεν είναι απλώς ένα έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας, αλλά μια επίθεση στη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας.