Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και πρώην Υπουργός Ευάγγελος Βενιζέλος ξαναέθεσε εν αμφιβόλω την προσπάθεια της κυβέρνησης να νομιμοποιήσει την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής επικαλούμενη το άρθρο 15 της ΕΣΔΑ.
Η κυβέρνηση, όπως τόνισε, υποστηρίζει ότι τα έκτακτα μέτρα περιορισμού των ροών από τη Βόρεια Αφρική θεμελιώνονται στο άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο επιτρέπει παρέκκλιση των συμβαλλόμενων κρατών σε περίπτωση «δημόσιου κινδύνου που απειλεί τη ζωή του έθνους».
Ωστόσο, μετά την παρέμβαση του ΥΠΕΞ Γιώργου Γεραπετρίτη, που διαβεβαίωσε ότι η χώρα «δεν ενεργοποιεί» το άρθρο 15 αλλά απλώς «επικαλείται» τις προϋποθέσεις του, ο κ. Βενιζέλος επισήμανε ότι αυτή η γραμμή συγκρούεται με την επίσημη κυβερνητική δήλωση περί «παραβίασης των υποχρεώσεων της Σύμβασης».
Αν η Ελλάδα δηλώνει πως παρεκκλίνει από την ΕΣΔΑ, τότε αποδέχεται και την ανάγκη παράκαμψης του άρθρου 48 του Συντάγματος, που απαιτεί «άμεση απειλή εθνικής ασφάλειας». Παρ’ όλα αυτά, το Μέγαρο Μαξίμου διακηρύσσει ότι σέβεται το Σύνταγμα και τα δικαιώματα της ΕΣΔΑ, ενώ αγνοεί πως οι εθνικοί νόμοι απλώς «παραγράφουν» την έλλειψη επισήμου καθεστώτος παρέκκλισης.
Το παράδοξο, υπογράμμισε, είναι ότι το ίδιο το άρθρο 15 δεν επιτρέπει να τεθεί «εκτός εφαρμογής» το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης μεταχείρισης), στο οποίο βασίζονται οι ατομικές προσφυγές στο ΕΔΔΑ.
Συνοψίζοντας την κυβερνητική επιχειρηματολογία, ο κ. Βενιζέλος ανέδειξε την έλλειψη νομικής συνοχής:
- Η κυβέρνηση λαμβάνει εξαιρετικά σκληρά μέτρα «κατά παρέκκλιση» της ΕΣΔΑ επικαλούμενη το άρθρο 15.
- Ταυτόχρονα, δεν ενεργοποιεί τυπικά την παρέκκλιση (derogation) ούτε το άρθρο 48 του Συντάγματος.
- Τέτοια μέτρα, όμως, παραβιάζουν και τις συνταγματικές εγγυήσεις που ερμηνεύονται μέσω της ΕΣΔΑ.
- Όταν η ΕΣΔΑ παρακάμπτεται, στην ουσία παρακάμπτεται ταυτόχρονα και το Σύνταγμα, ενώ τα δικαστήρια—εθνικά και ευρωπαϊκά—διατηρούν πλήρη έλεγχο.
Κατέληξε ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε σοβαρές μεταναστευτικές πιέσεις στον Έβρο και τα νησιά από το 2010 έως σήμερα, καθώς και την πανδημία του 2020, χωρίς να επικαλεστεί το άρθρο 15 της ΕΣΔΑ. Ως εκ τούτου, ένα νέο αφήγημα παρέκκλισης δεν μπορεί παρά να εξυπηρετεί επικοινωνιακούς σκοπούς και να απαξιώνει ταυτόχρονα το Σύνταγμα και τη διεθνή νομοθεσία ανθρωπίνων δικαιωμάτων.